Υγρότοπος Μουστού: Ο υδάτινος παράδεισος της Ανατολικής Πελοποννήσου (βίντεο)

Αποστολή - ρεπορτάζ:

Γιώτα Περήφανου

Ο υδροβιότοπος του Μουστού είναι ένας υδάτινος παράδεισος στην Ανατολική Πελοπόννησο (Δήμος Βόρειας Κυνουρίας) που σφύζει από ζωή! Ταξιδεύοντας στην παράκτια Αρκαδία, λίγο πριν να φτάσουμε στο Άστρος (βορειότερα της γνωστής παραλίας του Αγίου Ανδρέα), συναντήσαμε έναν ευλογημένο από τον Θεό τόπο με πλούσια βιοποικιλότητα...

Μαζί με το έλος των Κάτω Βερβαίνων και το Χερονήσι είναι προστατευόμενη περιοχή και έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 με αξιόλογη πανίδα (λόγω του νερού, της βλάστησης και της παράκτιας τοποθεσίας της) και πληθώρα φυσικών εκπλήξεων, ιδανικές για ατελείωτη εξερεύνηση.

Από την πρώτη στιγμή που ατενίζουμε το απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο, νιώθουμε πρωτόγνωρη αναζωογονητική ενέργεια να μας διαπερνά και έντονη επιθυμία να βουτήξουμε στα κρυστάλλινα  μονοπάτια του κι’ όχι μόνο…

Μάθαμε πως στην περιοχή αυτή ήταν το παλιό λιμάνι του Παραλίου  'Αστρους απ' όπου γινόταν η φόρτωση του μούστου, καθώς η περιοχή της Θηρέας την παλιά εποχή φημιζόταν για τους αμπελώνες της.  Έτσι προήλθε και η ονομασία Μουστός (μούστος - Μουστός).

Ξεναγοί σε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι… είναι ο Φορέας Διαχείρισης του όρους Πάρνωνα και υγρότοπου Μουστού, ο Πρόεδρος Δημήτρης Μήλιος και μια παρέα άξιων εθελοντών, οι οποίοι έχουν αναλάβει με συνειδητή ευθύνη το ιερό έργο της προστασίας και διαχείρισης αυτού του μαγευτικού λιμναίου οικοσυστήματος που δημιουργείται από τα νερά των ποταμών Τάνου και Βρασιάτη.

Γνωρίζοντας το Φορέα Διαχείρισης (ΦΔ) Πάρνωνα - Μουστού

Ο Φορέας Διαχείρισης διοικείται από 11μελές Δ.Σ. που ορίστηκε με απόφαση του Υπουργού ΠΕ.Κ.Α. και αποτελείται από εκπροσώπους υπουργείων, της αυτοδιοίκησης, τοπικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων. Στελεχώνεται σήμερα με 14 άτομα προσωπικό (εκ των οποίων και εξειδικευμένο επιστημονικό). Στόχος ίδρυσης (γενικότερα σε πανελλαδικό επίπεδο όλων των αντίστοιχων Φορέων Διαχείρισης) είναι η διαχείριση, διατήρηση, προστασία και ανάδειξη της προστατευόμενης περιοχής.

Όπως μας ενημερώνει ο κ. Μήλιος, στην περιοχή του Πάρνωνα υπάρχουν περισσότεροι από 20 τύποι οικοτόπων. Μερικοί από αυτούς είναι μοναδικοί ή ιδιαίτερα αξιόλογοι για τον ελλαδικό και τον ευρωπαϊκό χώρο. Πρόκειται για τις εκτεταμένες δασικές εκτάσεις με μαύρη πεύκη, τα δάση με δενδρόκεδρο στη Μονή Μαλεβής, οι καστανεώνες στην Καστάνιτσα, η λιμνοθάλασσα του Μουστού νότια του Άστρους, η χαράδρα του Δάφνωνα κ.α.

Σε αυτό το απολαυστικό οδοιπορικό στην Αρκαδία, πρώτη στάση κάνουμε στον περίφημο υδροβιότοπο του Μουστού (αποτελεί τμήμα του ευρύτερου Φορέα Διαχείρισης του Πάρνωνα), μια περιοχή ιδιαίτερα σημαντική για τη διαχείμαση και μετανάστευση υδρόβιων, αρπακτικών και στρουθιόμορφων πτηνών, καθώς βρίσκεται πάνω στο μεταναστατευτικό διάδρομο των ανατολικών ακτών της Ελλάδας.

Επίσης, καταγράφεται ποικιλία ειδών ερπετών, αμφιβίων, μικρών θηλαστικών και ψαριών στη λιμνοθάλασσα Μουστού και τις παρακείμενες τάφρους της.

Περιλαμβάνει τους επιμέρους υγρότοπους που παλαιότερα συνδέονταν μεταξύ τους: τη λιμνοθάλασσα Μουστού, το Χερονήσι (παλιά κοίτη του Βρασιάτη κοντά στον ομώνυμο λόφο) και το έλος των κάτω Βερβένων ή έλος Γλυφάδα.

Και οι τρεις υγρότοποι έχουν σχηματιστεί από τη δράση των ποταμών Τάνου και Βρασιάτη και από υπόγεια νερά (καρστικές πηγές). Οι ποταμοί φέρνουν πολλά φερτά υλικά, λόγω των μεγάλων κλίσεων των ανατολικών πλαγιών του Πάρνωνα. Οι αποθέσεις φερτών δημιούργησαν δέλτα από τα οποία απέμειναν οι σημερινοί υγρότοποι. Η λιμνοθάλασσα του Μουστού δέχεται γλυκά νερά από πηγή και θαλασσινό νερό από το κανάλι και τον πυθμένα.

«Ο υγρότοπος περιλαμβάνει την περιοχή απόλυτης προστασίας και την περιμετρική περιοχή προστασίας της φύσης. Απαγορεύεται κάθε είδους δραστηριότητας, εκτός από τις προβλεπόμενες ερευνητικές εργασίες στην Κ.Υ.Α.» επισημαίνει ο κ. Μήλιος και μας κατατοπίζει στα ενδότερα του υδροβιότοπου, ενημερώνοντας μας και για τις περαιτέρω δράσεις του Φορέα για την προστασία και ανάδειξη αυτού του σπουδαίου φυσικού πλούτου.

Στην αγκαλιά του Υγρότοπου Μουστού

Περπατάμε σε άνετους χωματόδρομους με θέα μυθικής ομορφιάς που κόβει την ανάσα. Η μπασιά στο όνειρο γίνεται πανοραμικά… καθώς ξετυλίγεται μπροστά μας ο θαυμαστός κόσμος της λιμνοθάλασσας (στην πηγή του υγροτόπου του Μουστού). Πεντακάθαρο νερό με ιριδισμούς από το λαμπερό φως του ήλιου. Ασύλληπτης ομορφιάς εικόνα, δεν την χορταίνουμε. Αμέσως τσαλαβουτάμε στα νερά. Είναι παγωμένα αλλά θαυματουργά!...

Η κ. Κατερίνα Πανταζή  - Στέλεχος του Φορέα Διαχείρισης, ξεναγός του Φ.Δ.Ο.Π.Υ.Μ και υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων του Τμήματος Πληροφόρησης, Εκπαίδευσης και Δημοσιότητας –  εξηγεί πως πολλοί επισκέπτες κατά την περίοδο του καλοκαιριού έρχονται σε αυτό το σημείο και χαλαρώνουν στην ευεργετική αγκαλιά του.

Η κυριότερη περιοχή διαχείμασης υδρόβιων πουλιών στην Αν. Πελοπόννησο

Ο υγρότοπος είναι σημαντικός για τα περάσματα των πουλιών στην Αφρική και εδώ ξεχειμωνιάζουν πλήθη από νερόκοτες φαλαρίδες, κύκνους, αγριόπαπιες και άλλα πολλά είδη.  Εκτός από τις οικογένειες πτηνών, στη λίμνη ζουν ψάρια, μικρά θηλαστικά και ερπετά ενώ έχουν καταγραφεί στα κομμάτια κοντά στη θάλασσα εμφανίσεις της χελώνας καρέτα-καρέτα.

Η κ. Πανταζή αναφέρεται εκτενώς στη ζωή του υγρότοπου και σε όλα τα προστατευόμενα είδη.

«Εκτός από τους μόνιμους κατοίκους στη λίμνη, εδώ φωλιάζουν κάθε χρόνο και ξεχειμωνιάζουν πλήθος υδρόβιων  πουλιών (κύκνοι, ερωδιοί, αγριόπαπιες κλπ), απολαμβάνοντας τις άριστες κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη ζεστή φιλοξενία) και στρουθιόμορφα πουλιά αλλά η περιοχή είναι σημαντική κυρίως για τη διαχείμαση και τη μετανάστευση. Το ίδιο σημαντική είναι και για την βίδρα (πανέμορφο και ακριβοθώρητο ζωάκι, μόλις αντιληφθεί την όποια παρουσία εξαφανίζεται ως δια μαγείας), είδος πρόσφατα καταγεγραμμένο που αποτελεί ένα απομονωμένο βιώσιμο πληθυσμό. Στην περιοχή του Μουστού (και γύρω από αυτή) εντοπίζεται το τσακάλι, το οποίο απειλείται με εξαφάνιση στην Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό χώρο γενικότερα». Ομάδες επιστημόνων εργάζονται πυρετωδώς και καταγράφουν όλα τα είδη ζωής του Μουστού.

«Παράλληλα ο υγρότοπος είναι και ένα καταφύγιο άγρια ζωής. Απαγορεύεται το κυνήγι και το ψάρεμα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Έχει πολύ μεγάλη περιβαλλοντική σημασία. Τόσο η χλωρίδα (βούρλα, καλάμια, ψαθιά κλπ) όσο και η πανίδα (ψάρια, χέλια, υδρόβια πουλιά κλπ) είναι το ίδιο πλούσια.  

Ο υδροβιότοπος τα τελευταία χρόνια αποτελεί αγαπημένο προορισμό για τους τουρίστες (έλληνες και ξένους).

«Ο Φορέας Διαχείρισης διοργανώνει επισκέψεις στο πεδίο της προστατευόμενης περιοχής και στα Κέντρα. Υπάρχουν τρία Κέντρα περιβαλλοντικής ενημέρωσης στην Αρκαδία (στο Άστρος, στην Καστάνιτσα και στον Άγιο Πέτρο), όπου οι ενδιαφερόμενοι θα αποκομίσουν πολύτιμες πληροφορίες για αυτή τη σημαντική προσπάθεια».

Στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης, ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί για τις ποικίλες λειτουργίες που επιτελούνται στον υγρότοπο και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, τη στήριξη της πανίδας, την αποθήκευση νερού, την τροποποίηση πλημμυρικών φαινομένων. Από τις λειτουργίες του οικοσυστήματος προκύπτουν οι υγροτοπικές αξίες, όπως η υψηλή βιοποικιλότητα, η αντιπλημμυρική, η αντιδιαβρωτική και άλλες επιστημονικής και εκπαιδευτική κατεύθυνσης.

Οι ξεναγήσεις στα Κέντρα μπορούν να συνδυαστούν με περιήγηση στην προστατευόμενη περιοχή, θεματικές παρουσιάσεις, πεζοπορίες σε μονοπάτια και δραστηριότητες με στόχο τη γνωριμία - επαφή με τη φύση.

Ολόγυρα από τη λίμνη

Συναντήσαμε ωραία τοπία (που εναλλάσσονται) για οικογενειακούς περιπάτους. Δρομάκια και γραφικά μονοπάτια, φροντισμένα και περιποιημένα. Διασχίζοντας τα απολαύσαμε απ’ ακρη σε άκρη τις εκτάσεις του υδροβιότοπου, καταλήγοντας στο απέραντο γαλάζιο, στις εκβολές των δύο ποταμιών.

Απαθανατίσαμε τις στιγμές και συνεχίσαμε τα περαιτέρω του Μουστού με την Κατερίνα, την ξεναγό μας, η οποία κάθε φόρα που αντικρίζει αυτό το θαύμα πλημμυρίζει με αμέτρητα γλυκά συναισθήματα.

«Πέρα από την επιδερμική αναψυχή, αυτή η επαφή είναι για εμάς κάτι πιο βαθύ. Έχουμε μεγαλώσει εδώ. Πονάμε αυτόν τον τόπο και είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον το στοιχείο να τον ανακαλύπτω ξανά μέσα από ένα καινούργιο πρίσμα, αυτό της διατήρησης του φυσικού περιβάλλοντος, για το οποίο δεν γνωρίζαμε στοιχεία στο παρελθόν».

Η ξενάγηση  επικεντρώνεται στην προβολή αξιών, των λειτουργιών, οι οποίες προκύπτουν από το υγροτοπικό οικοσύστημα. «Μέχρι προσφάτως οι υγρότοποι ήταν συνυφασμένοι με προβλήματα ασθενειών (όπως η ελονοσία) λόγω των λιμναζόντων νερών. Θεωρούνταν προβληματικές περιοχές εξαιτίας της συγκέντρωσης τεράστιου πληθυσμού κουνουπιών. Υπήρχε προκατάληψη  και άγνοια για τη χρησιμότητα τους».

Χάρη στην άριστη οργάνωση και στις συντονισμένες προσπάθειες του Διοικητικού Συμβουλίου και των Μελών του Φορέα Διαχείρισης η φύση μας χαρίζει απλόχερα τις ομορφιές της. Η ποικιλία των λεπτομερειών της βλάστησης σε συνδυασμό με το απαλό πράσινο - μπλε υδάτινο στοιχείο κάτω από τον καταγάλανο ουρανό κυριαρχούν στον απεριόριστό ορίζοντα και εμείς αποχαιρετούμε την αρχοντιά του τοπίου με κατεύθυνση στα δυτικά… Εκεί οι ζωγραφισμένοι… λόφοι, προσφέρονται για την παρατήρηση των πουλιών. Αξέχαστη πραγματικά εμπειρία. Η ώρα περνά και ενώ αρχίζει να σουρουπώνει… παίρνουμε σιγά σιγά τον δρόμο της επιστροφής. Με έκπληξη διαπιστώνουμε πως τα νερά της λιμνοθάλασσας άλλαξαν πάλι χρώμα…

Αυτή είναι  και  η μαγεία του υδροβιότοπου του Μουστού!

Για περισσότερες πληροφορίες… σας προτρέπουμε να περιηγηθείτε - για μια πρώτη βόλτα, έστω και διαδικτυακά -  στα μέσα κοινωνική δικτύωσης του Φορέα Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα - Μουστού : www.fdparnonas.gr, https://vimeo.com/parnonas

Επίσης, πατήστε https://www.facebook.com/fdparnonas

Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα ενημερωτικά φυλλάδια και τους χάρτες της περιοχής προκειμένου να ενημερωθείτε για την μεγάλη οικολογική και πολιτιστική αξία, καθώς επίσης και για την πανίδα και τη χλωρίδα της προστατευόμενης περιοχής Πάρνωνα - Μουστού.