ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΟΝ ΡΩΜΑΪΚΟ ΣΤΡΑΤΟ-ΕΝΑ ΗΘΙΚΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

,

,
,
῎
.

Ἄρθρο τῆς Δέσποινας Ἰωσῆφ Δρ Ἱστορίας τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Λονδίνου

.
.

Ἡ κυρίαρχη ἄποψη τοῦ 20οῦ αἰώνα ἦταν ὅτι οἱ πρῶτοι Χριστιανοὶ ὑπῆρξαν εἰρηνιστές καὶ ὅτι ἔκριναν τὸ θρήσκευμά τους ἁπολύτως ἀσυμβίβαστο μὲ τὴ στρατιωτικὴ ἰδιότητα. Ἡ ἐντύπωση αὐτή δημιουργήθηκε καθὼς οἱ ἱστορικοί καὶ οἱ θεολόγοι, ἐπικέντρωναν τὴν προσοχὴ τους μόνο σὲ ἔργα «εἰρηνιστῶν» Χριστιανῶν συγγραφέων· τοῦ Ὡριγένη, τοῦ Τετρυλλιανοῦ, τοῦ Ἱππολύτου καὶ τοῦ Λακταντίου, καὶ σὲ ὁρισμένες μόνο πράξεις τῶν στρατιωτῶν μαρτύρων.

Ἡ στρατιωτικὴ ὅμως θητεία ἄρχισε νὰ θεωρεῖται ἀκατάλληλη ἐπιλογή σταδιοδρομίας ἀπό τὰ τέλη τοῦ 2οῦ αἰώνα μ.Χ. Ὁ Τερτυλλιανὸς ἦταν ἴσως ὁ πρῶτος Χριστιανὸς συγγραφέας ποὺ ἀσχολήθηκε συστηματικὰ μὲ τὸ ζήτημα. Ὁ διάλογος συνεχίστηκε τὸν 3ο αἰώνα καὶ σταδιακὰ συμμετεῖχαν σ’αὐτόν ὀλοένα καὶ περισσότεροι Χριστιανοὶ διανοούμενοι. (…) Δὲν ἀναφερόντουσαν ὅμως μὲ ἰδιαίτερη συχνότητα στὸ θέμα οὔτε ὑποστήριξαν τὶς ἀπόψεις τους ἐπιδεικνύοντας τὴν ἴδια πάντοτε θέρμη ἐνῶ ὁρισμένες φορὲς προωθοῦσαν τὴν ἀντίθετη θέση καὶ δήλωναν ὑπερήφανοι διότι Χριστιανοὶ στρατιῶτες διακρίνονταν στὸ πεδίο τῆς μάχης ἤ διότι ὁ θεὸς τῶν χριστιανῶν, χάριζε στρατιωτικὲς νίκες στοὺς αὐτοκράτορες. (…) Ἡ ἐκκλησία ἀνακοίνωσε τὴν ἄποψή της γιὰ τὸ ζήτημα τὸ 314 στὴν Σύνοδο τῆς Ἄρλ ὑπό τὴν αἰγίδα τοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίνου καὶ ἡ ἐπόμενη σχετικὴ ἀπόφαση λήφθηκε τὸ 325 στὴ Σύνοδο τῆς Νίκαιας.

(…) Τὴν ὕπαρξη χριστιανῶν στρατιωτῶν πιστοποιοῦν ἐπιτύμβιες στῆλες οἱ ὁποῖες ἀποκαλύπτουν ὅτι πολλοὶ Χριστιανοὶ στρατιῶτες ἦταν ἰκανοποιημένοι ἀπό τὴν ἐπαγγελματική τους ἐπιλογή καὶ ὅτι οἱ χριστιανικὲς οἰκογένειες δήλωναν ὑπερήφανες διότι ὁρισμένα μέλη τους εἶχαν συχνὰ πολυετὴ σταδιοδρομία στὸν Ρωμαϊκὸ Στρατὸ ἤ εἶχαν διακριθεῖ στὰ πεδία τῶν μαχῶν.

(…) Ἡ πλειονότητα τῶν λογοτεχνικῶν πηγῶν τῶν τριῶν πρώτων μεταχριστιανικῶν αἰώνων δὲν συζητᾶ τὴ νομιμότητα τῆς στράτευσης χριστιανῶν καὶ τῆς ἀνάμειξής τους σὲ πολεμικὲς δραστηριότητες, ἀπόδειξη ὅτι τὸ ζήτημα δὲν θεωρείται φλέγον. Ἀφήνουν ὅμως νὰ διαφανῇ ὅτι ὑποστηρίζουν τὶς πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις καὶ ἀπερίφραστα δηλώνουν νομιμοφροσύνη ἀπέναντι στὸν αὐτοκράτορα καὶ τοὺς ἐκπροσώπους του. Ὅταν οἱ χριστιανοὶ διανοούμενοι ἄρχισαν νὰ ὀραματίζονται μία χριστιανικὴ αὐτοκρατορία μὲ ἐπικεφαλῆς ἕναν χριστιανὸ αὐτοκράτορα τότε ἄρχισαν νὰ προβληματίζονται γιὰ πρώτη φορὰ σχετικὰ μὲ τὸ ζήτημα καὶ νὰ θέτουν κριτήρια γιὰ τὴν ἔγκριση ἑνός πολέμου.

Ὁ Ἱερώνυμος εἶχε τὴν ἄποψη ὅτι μόνο ὅσοι ἐπιδίωκαν νὰ κατακτήσουν τὴν τελειότητα θὰ ἔπρεπε νὰ ἐγκαταλείψουν τὸ ἐπάγγελμά τους καὶ τὰ ἐγκόσμια καὶ νὰ ἀποσυρθοῦν στὴν ἔρημο. Ὁ δὲ Αὐγουστῖνος συμφωνοῦσε νὰ ἐγκαταλείπουν οἱ χριστιανοὶ στρατιῶτες τὶς θέσεις τους μόνο ὅμως ἄν δὲν ἦταν ἀπαραίτητοι γιὰ τὴν ἀσφάλεια τοῦ κράτους…