Θύρα 7: Το χρονικό ενός ατιμώρητου εγκλήματος

«Στη μνήμη εκείνων των παιδιών, θα καταριέμαι τον Φλεβάρη». Τα λόγια του άγνωστου ποιητή μιλούν στην καρδιά κάθε Ολυμπιακού, κάθε φιλάθλου, κάθε ανθρώπου. Το δυστύχημα της θύρας 7 ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη τραγωδία που γνώρισε ποτέ ο ελληνικός αθλητισμός. Είκοσι ένας άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Όχι επειδή ήταν χούλιγκανς, όχι επειδή το διαφορετικό χρώμα της φανέλας του αντιπάλου τους οδηγούσε σε έκτροπα. Είκοσι ένας άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της αμέλειας. Αμέλειας των κατασκευαστών του σταδίου Καραϊσκάκη. Αμέλειας της Αστυνομίας. Αμέλειας των υπεύθυνων ασφάλειας του γηπέδου. Αμέλειας της πολιτείας. Ευθύνες δεν αποδόθηκαν ποτέ. Οι 21 οικογένειες που έκλαψαν τα παιδιά τους αποζημιώθηκαν οικονομικά, όχι όμως και ηθικά. Και σήμερα, 32 χρόνια μετά, αναζητούν ακόμη τις αιτίες.
Ήταν λίγο πριν από τις 17:00. Ο Ολυμπιακός είχε κερδίσει με 6-0 την ΑΕΚ. Οι οπαδοί ξεχύθηκαν από το γήπεδο. Ήθελαν να φτάσουν στη θύρα 1, απ’ όπου θα έβγαιναν οι ποδοσφαιριστές. Θα πανηγύριζαν μαζί τους, θα τους επευφημούσαν και θα πίκαραν τους ηττημένους της ΑΕΚ.
Περίπου 7.000 άνθρωποι μαζικά προσπαθούσαν να βγουν από τη θύρα 7 του σταδίου. Οι πρώτοι γλίστρησαν και στριμώχτηκαν στη μισάνοιχτη –ή, κατ’ άλλους, κλειστή– πόρτα της εξόδου. Μπροστά από αυτήν υπήρχαν δύο τουρνικέ. Το ένα από αυτά έπρεπε να έχει μετακινηθεί πριν από τη λήξη του αγώνα προκειμένου να μην εμποδίζει την αποχώρηση του κόσμου. Στα γήπεδα τότε χρησιμοποιούσαν μαξιλαράκια από αφρολέξ για να κάθονται στο καυτό από τον ήλιο τσιμέντο. Ο κόσμος, αποχωρώντας, συχνά τα πετούσε στα σκαλοπάτια. Στα σκαλοπάτια όπου μεταξύ άλλων έτρεχαν ακόμη και νερά από τις τουαλέτες της θύρας! Σ’ αυτά τα αφρολέξ φαίνεται πως γλίστρησαν οι πρώτοι. Εκείνοι που ακολουθούσαν δεν μπορούσαν να τους δουν. Ήταν έτσι η κατασκευή της θύρας που οι ερχόμενοι από πίσω δεν είχαν ορατότητα. Έσπρωχναν. Βιάζονταν να φτάσουν στα ινδάλματά τους. Άρχισαν να ποδοπατούνται.
Ένας από τους οπαδούς που βρίσκονταν εκείνο το βράδυ στη μοιραία θύρα, ο Ηλίας Λύτρας, ήταν από τους πρώτους που βρέθηκαν στο έδαφος. Ενώ κατέβαινε τα σκαλοπάτια, χαμένος μέσα στο πλήθος, σπρώχτηκε κι έπεσε. Ξαφνικά βρέθηκε από πάνω του μια μάζα οπαδών, λέει στο Hot Doc. Η πόρτα της εξόδου ήταν μισάνοιχτη, θυμάται. Και μπροστά απ’ αυτήν τα δύο τουρνικέ. Ο Ηλίας κατάφερε να βγει και να γλιτώσει με μερικούς μώλωπες. Έμεινε αποσβολωμένος να κοιτά το πλήθος. Εκείνοι που έπεφταν προσπαθούσαν απεγνωσμένα να φωνάξουν στους ερχόμενους από πίσω να σταματήσουν να σπρώχνουν. Οι κραυγές τους χάνονταν μέσα στην ιαχή «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ». Το πανηγύρι θα μετατρεπόταν σε δράμα, όμως εκείνη την ώρα κανένας δεν μπορούσε να αντιληφθεί την κατάσταση. Οι πανηγυρισμοί για τη μεγάλη νίκη του Ολυμπιακού κάλυπταν την αγωνία όσων πάλευαν για τη ζωή τους.
Στις 17:03, δύο αστυνομικοί κατάφεραν να ξεριζώσουν το ένα τουρνικέ. Απεγκλώβισαν αρκετό κόσμο, όχι όμως όσο θα έπρεπε για να αποφευχθεί το δράμα των επόμενων λεπτών. «Τους έβγαζαν ημιλιπόθυμους, τουμπανιασμένους. Δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν», θυμάται ο Βαγγέλης Τζερτζίνης, αυτόπτης μάρτυρας, ο οποίος μόλις είχε προλάβει να βγει από τη θύρα του θανάτου.
Δώδεκα λεπτά μετά οι σειρήνες των ασθενοφόρων και των περιπολικών διέκοψαν τους πανηγυρισμούς. Ο κόσμος άρχισε να αντιλαμβάνεται πως κάτι έχει συμβεί. Οι δεκάδες τραυματίες μεταφέρονται στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά με 13 ασθενοφόρα, περιπολικά, ΙΧ, ακόμη και ταξί. Ορισμένοι μεταφέρονται στο Γενικό Κρατικό Νίκαιας. Το ραδιόφωνο μεταδίδει ότι γκρεμίστηκε η θύρα 7 και κάνει λόγο για δεκάδες νεκρούς και τραυματίες. Δέκα λεπτά πριν από τις 18:00 τα κρατικά τηλεοπτικά δίκτυα της ΕΡΤ και της ΥΕΝΕΔ μεταδίδουν το γεγονός και απευθύνουν έκκληση σε γιατρούς και αιμοδότες να προσέλθουν στο Τζάνειο προκειμένου να συνδράμουν τις προσπάθειες των εφημερευόντων. Ο τότε πρόεδρος του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκού, Παύλος Γιαννακόπουλος, σε μια κίνηση ανθρωπιάς προσφέρει φάρμακα στο Τζάνειο. «Ως άνθρωπος ήμουν υποχρεωμένος να βοηθήσω. Έδωσα δωρεάν φάρμακα, τα οποία εκείνη την περίοδο δεν κυκλοφορούσαν στην αγορά», λέει σήμερα στο Hot Doc ο κ. Γιαννακόπουλος.
Η προσέλευση του κόσμου είναι τέτοια, που περί τις 19:45 δυνάμεις των ΜΑΤ αναγκάζονται να αποκλείσουν τους δρόμους γύρω από το Τζάνειο και να απομακρύνουν το πλήθος από την είσοδο του νοσοκομείου, προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση των γιατρών. Εκεί βρίσκονται και οι ποδοσφαιριστές του Ολυμπιακού. Ο Νίκος Βαμβακούλας βρισκόταν ήδη στο σπίτι του, απ’ όπου ενημερώθηκε για το δυστύχημα. Όπως εξηγεί στο Hot Doc, έφτασε στο νοσοκομείο μαζί με τους Νίκο Αναστόπουλο, Μάικ Γαλάκο και Μιλτιάδη Μαρινάκη (πατέρας του σημερινού προέδρου της ΠΑΕ, τότε γενικός αρχηγός του Ολυμπιακού). Τι θυμάται; «Σκηνές αλλοφροσύνης. Μακελειό, φωνές και κλάματα. Γονείς να αναζητούν απεγνωσμένα τα παιδιά τους και να μπαίνουν αδιακρίτως στον νεκροθάλαμο με την ελπίδα να μην δουν μέσα στα θύματα το δικό τους παλικάρι».
Στα δύο νοσοκομεία, τόσο στο Τζάνειο όσο και στο Κρατικό Νίκαιας, είχαν αρχίσει να καταφτάνουν από νωρίς και οι συγγενείς όσων οπαδών δεν είχαν επικοινωνήσει με το σπίτι τους. Γύρω στις 20:00 αναγνωρίστηκαν τα πρώτα τρία πτώματα. Ήταν οι Γιάννης Κανελλόπουλος, Γιάννης Διαλυνάς και Βασίλης Μάχος. Οι συγγενείς έμπαιναν μαζικά στον νεκροθάλαμο του Τζανείου προκειμένου να αναγνωρίσουν τα παιδιά τους. Ελάχιστοι από τους τραυματισμένους ή νεκρούς οπαδούς έφεραν επάνω τους ταυτότητα. Ο τότε ποδοσφαιριστής της ΑΕΚ, Πέτρος Καραβίτης, ο οποίος έφτασε στο νοσοκομείο συνοδευόμενος από τον Γιάννη Κυράστα, θυμάται ότι τα πτώματα ήταν στοιβαγμένα στους διαδρόμους, σκεπασμένα με σεντόνια και κουβέρτες. « Ήταν κι εκείνοι που προσπαθούσαν να καπηλευτούν την τραγωδία. Άνθρωποι που βρίσκονταν σε άλλες θύρες και φυσικά δεν είχαν τραυματιστεί είχαν πάει στο Τζάνειο, είχαν ξαπλώσει σε ράντζα και κρεβάτια, προκειμένου να τραβήξουν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας και πιθανώς να διεκδικήσουν κάποια αποζημίωση ως τραυματίες. Και όλα αυτά ενώ δεκάδες σοβαρά τραυματισμένοι κινδύνευαν να χάσουν τη μάχη με τον θάνατο», λέει στο Hot Doc ο βετεράνος ποδοσφαιριστής. Η Ελευθερία Τουμανίδου, μητέρα του μικρότερου απ’ όσους έχασαν τη ζωή τους, του 14χρονου τότε Πάνου, θυμάται λεπτό προς λεπτό εκείνη την ημέρα και περιγράφει στο Hot Doc: «Ο Πάνος δεν πήγαινε ποτέ μοναχός του στο γήπεδο. Τον συνόδευε πάντοτε ο πατέρας του. Όμως εκείνη την ημέρα ήταν άρρωστος.
Έτσι ο πατέρας ενός φίλου του αποφάσισε να του δώσει το εισιτήριό του. Ήταν η πρώτη και η τελευταία φορά που ο Πάνος θα πήγαινε στη θύρα 7. Ήταν περασμένες 18:00 και ο Πάνος δεν είχε επιστρέψει στο σπίτι. Είχαμε ακούσει στο ραδιόφωνο ότι έπεσε η θύρα 7. Κατάλαβα πως το παιδί μου δεν ήταν ζωντανό. Ξεκίνησα με τους θείους του να πάμε στο νοσοκομείο. Δεν άντεξα. Γονάτισα στο πεζοδρόμιο. Στο Τζάνειο δεν πήγα ποτέ. Τον αναγνώρισαν οι θείοι του. Χρόνια μετά, ο ταξιτζής που τον είχε μεταφέρει στο νοσοκομείο μου παρέδωσε τη σημαία που είχε ο Πάνος μαζί του». Οι 21 οικογένειες των θυμάτων της θύρας 7 αισθάνονται σήμερα την ανάγκη να ευχαριστήσουν τις δύο τελευταίες διοικήσεις του Ολυμπιακού για τη βοήθεια και τη στήριξη που τους παρέχουν.

Η επόμενη ημέρα

Η τραγωδία έφερνε τους υπεύθυνους προ των ευθυνών τους. Τους επόμενους μήνες οι συγγενείς των αδικοχαμένων 21 παιδιών κατέθεσαν αγωγή προκειμένου να αποζημιωθούν. Οι αρμόδιοι φορείς, η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, στην οποία ανήκε το στάδιο Καραϊσκάκη, ο επίσημος Ολυμπιακός και βεβαίως οι συγγενείς των 21 θυμάτων συναντήθηκαν στο γραφείο του τότε γ.γ. αθλητισμού, Κίμωνα Κουλούρη, με σκοπό να συζητήσουν και να καταλήξουν στις αποζημιώσεις που θα δίνονταν στις οικογένειες. Τον Ολυμπιακό εκπροσωπούσε ο πρόεδρός του, Σταύρος Νταϊφάς. Ο Κίμων Κουλούρης μιλάει στο Hot Doc και θυμάται ότι «όταν ρώτησα τι προτίθεται να προσφέρει ο Ολυμπιακός, ο Νταϊφάς άνοιξε ένα άδειο συρτάρι στο γραφείο του και σχολίασε: «Τα συρτάρια του Ολυμπιακού είναι άδεια»». Αργότερα αποφασίστηκε να υπάρξει μια αύξηση της τάξεως των 30 δραχμών στις τιμές των εισιτηρίων όλων των αγώνων της πρώτης εθνικής προκειμένου να αποζημιωθούν οι οικογένειες. Η απόφαση ήταν προϊόν συμβιβασμού με τους αντιδίκους, δηλαδή την πολιτεία και τον Ολυμπιακό, και η υπόθεση δεν οδηγήθηκε τελικά στο αστικό δικαστήριο. Το ποσό που τελικά εισέπραξαν οι συγγενείς των νεκρών σε βάθος χρόνου και σε δόσεις ήταν περίπου 120 εκατομμύρια δραχμές, δηλαδή 5.714.603 κάθε οικογένεια.
Ενάμιση χρόνο μετά την τραγωδία, τον Οκτώβριο του 1982, οι πραγματογνώμονες εκδίδουν πόρισμα και ο εισαγγελέας Πειραιά Ναπολέων Παντιώρας ζητά την παραπομπή των υπευθύνων. Κατηγορούνται η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων, η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί της ΕΛ.ΑΣ. και πέντε υπάλληλοι της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Το δικαστήριο που ακολουθεί αθωώνει όλους τους υπευθύνους, εκτός από τους φύλακες του γηπέδου. Αυτοί καταδικάζονται πρωτόδικα σε οκτώ χρόνια κάθειρξη και ασκούν έφεση. Οι ανταλλαγές κατηγοριών είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ακροαματικής διαδικασίας. Οι πέντε φύλακες στις καταθέσεις τους ισχυρίζονται ότι για να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση πρέπει να λάβουν σχετική διαταγή από την Αστυνομία. Επαναλαμβάνουν διαρκώς ότι η πόρτα της θύρας 7 ήταν ανοιχτή αρκετή ώρα πριν από το τέλος του αγώνα. Ρίχνουν τις ευθύνες στους αστυνομικούς, οι οποίοι έπρεπε να βρίσκονται μέσα στη θύρα και να μην επιτρέπουν στο πλήθος να κατεβαίνει μαζικά. Ένας από τους αστυνομικούς που βρίσκονταν εκείνη την ημέρα εκείνη στη μοιραία θύρα καταθέτει στο δικαστήριο: «Διαπίστωσα ότι κατά το ήμισυ η πόρτα ήταν ανοιχτή. Αν η πόρτα είναι τέσσερα μέτρα, τότε κατά ενάμιση μέτρο ήταν κλειστή. Η μεσαία πόρτα ήταν κλειστή. Η πόρτα αριστερά ήταν ανοιχτή. Ο επικεφαλής της Αστυνομίας είναι αρμόδιος για την τήρηση του κανονισμού και για το πότε θα ανοιχτεί η θύρα». Τα λόγια του αστυνομικού επιβεβαιώνει η μαρτυρία ενός τραυματία: «Τα κιγκλιδώματα ήταν στις θέσεις τους και η αριστερή πόρτα ήταν ανοιχτή κατά 80 πόντους. Τα τουρνικέ ήταν στις θέσεις τους, στην πόρτα. Η αιτία του ατυχήματος ήταν ότι η πόρτα ήταν κλειστή».
Εντύπωση και πολλά ερωτηματικά προκαλεί η κατάθεση ενός ακόμη μάρτυρα. «Δούλευα μέσα στο γήπεδο και με απέλυσαν μετά που έδωσα κατάθεση», λέει ενώπιον δικαστών και εισαγγελέα. «Η πόρτα ήταν κλειστή στο ύψος του μισού τουρνικέ και από εκεί βγήκα έξω. Μετά έκλεισε τελείως η πόρτα. Υπάρχει διαταγή όταν μπαίνουν τζαμπατζήδες στο γήπεδο να κλείνουν τις πόρτες. Έκλεισε εντελώς η πόρτα και δεν μπορούσε να βγει κανείς. Κάποιος μπορεί να την άνοιξε και από εκεί έβγαιναν λίγοι λίγοι οι φίλαθλοι». Οι καταθέσεις των υπόλοιπων μαρτύρων κινούνται στο ίδιο πλαίσιο. Οι περισσότεροι είδαν την πόρτα μισάνοιχτη και τα τουρνικέ στην αρχική τους θέση. Κατά την απολογία τους οι πέντε κατηγορούμενοι ισχυρίστηκαν ότι οι πόρτες ήταν ανοιχτές και επεσήμαναν μεταξύ άλλων: «Τους αστυνομικούς κακώς που δεν τους κάλεσαν να καταθέσουν. Πολλοί παράγοντες συντέλεσαν στο ατύχημα. Οι κατασκευαστικές ατέλειες του γηπέδου, εάν υπήρχαν επάνω στις σκάλες αστυνομικοί και άφηναν λίγους λίγους τους φιλάθλους να κατεβαίνουν τη σκάλα, ο φανατισμός των φιλάθλων». Η απόφαση εκδόθηκε τελικά στις 21 Φεβρουαρίου 1986, τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη της δίκης, και ήταν η χαριστική βολή στις 21 οικογένειες. Άπαντες αθώοι!

Ο ματωμένος Φλεβάρης

Το δυστύχημα της 8ης Φεβρουαρίου 1981 έμεινε χαραγμένο στη μνήμη όλων για έναν απλό λόγο. Είχε νεκρούς. Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που άνθρωποι κινδύνεψαν να χάσουν τη ζωή τους στα σκαλοπάτια της θύρας 7. Άλλες δυο φορές στο παρελθόν είχαν συμβεί ατυχήματα, τα οποία ευτυχώς δεν απέβησαν μοιραία. Η πρώτη ήταν στις 14 Φεβρουαρίου 1974. Τότε, σύμφωνα με όσα δημοσιεύτηκαν στον Τύπο, 34 φίλοι του Ολυμπιακού, αποχωρώντας από τη θύρα-παγίδα, είχαν ποδοπατηθεί και είχαν μεταφερθεί στο νοσοκομείο με πολλαπλά τραύματα. Μια μαρτυρία ενός δικηγόρου στο δικαστήριο για τη θύρα 7, όμως, αποκαλύπτει άλλα: «Πριν απ’ αυτό το ατύχημα είχε ξαναγίνει στο παρελθόν, επί δικτατορίας, στον αγώνα Ολυμπιακός – Άγιαξ. Τότε το ίδιο ατύχημα είχε συμβεί και είχαν τραυματιστεί 15 άτομα και τρεις πέθαναν. Έναν απ’ αυτούς τον είδα να ξεψυχάει. Τότε το επίσημο κράτος δεν είχε πει τίποτα».

Κι αν αυτό το ατύχημα είχε διαγραφεί από τη μνήμη ορισμένων, δεν θα μπορούσε να έχει συμβεί το ίδιο και μ’ εκείνο που έλαβε χώρα ακριβώς ένα χρόνο πριν το μοιραίο κυριακάτικο απόγευμα της 8ης Φεβρουαρίου, στις 6 του Φλεβάρη του 1980. Τότε ο Ολυμπιακός είχε ηττηθεί από τον ΠΑΟΚ με 2-1 στο φαληρικό στάδιο. Κατά την έξοδό τους από τη θύρα 7 του Καραϊσκάκη, δέκα οπαδοί τραυματίστηκαν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Ήταν το τελευταίο ατύχημα πριν από το πρώτο δυστύχημα.